همه‌گیری ویروس کرونا، سیستم آموزشی جهان را متحول کرد. با توجه به نیاز به اقدامات جدی در جهت جلوگیری از گسترش این ویروس، بسته شدن مدارس کاملا قابل پیش‌بینی بود.

مدارس برای مواجه با شرایط جدید ناچار بودند تا روش‌های آموزشی جدیدی را جایگزین روش‌های قدیمی کنند تا به روند تحصیلی دانش‌آموزان صدمه‌ای وارد نشود. هرچند که بسیاری از روش‌های جایگزین در گذشته نیز، مورد استفاده قرار می‌گرفتند، اما این همه‌گیری باعث اقبال و توجه بیشتر همگان به این روش‌ها شد.

در حال حاضر که فاصله زیادی با شروع فصل جدید مدارس نداریم، بسیاری از مسئولین و والدین مایلند تا بعضی از این روش‌ها در دوره پسا کرونا استفاده شود تا دانش‌آموزان و معلمان بتوانند از فواید بی‌شمار آن بهره‌مند شوند.

«آموزش ترکیبی» یا « یادگیری ترکیبی» یکی از روش‌های جایگزین برای آموزش سنتی است.

در این مقاله قصد داریم تا در مورد «آموزش ترکیبی» صحبت کنیم و مزایا و راه‌های استفاده از آن را به شما بیاموزیم، پس تا آخر این مقاله با ما همراه باشید.

آموزش ترکیبی چیست؟

آموزش ترکیبی یک رویکرد آموزشی جدید است که در آن دانش‌آموزان و معلمان از ابزارهای آموزش حضوری و آموزش آنلاین به شکل ترکیبی استفاده می‌کنند. در این رویکرد آموزشی می‌توان شرایط را به شکلی منعطف تغییر داد تا بهترین بهره‌وری برای دانش‌آموزان حاصل شود.

گاهی برخی از دانش‌آموزان به شکل حضوری و برخی دیگر به شکل آنلاین در کلاس درس شرکت می‌کنند و گاهی ممکن است همه دانش‌آموزان بخشی از مباحث را به شکل حضوری و بخشی دیگر را به شکل آنلاین فرا بگیرند.
معلمان و مربیان با استفاده از ابزارهای مختلف مانند نرم‌افزارهای آموزش‌آنلاین و ویدیوکنفرانس برای آموزش مباحث آنلاین یا آموزش به دانش‌آموزان غیرحضوری استفاده می‌کنند.

کلاس‌های آموزش ترکیبی می‌تواند شامل ارتباط آنلاین دو طرفه، انجام تمرین‌های آنلاین، اشتراک‌گذاری ویدیوها یا محتواهای از پیش تهیه‌شده و سایر موضوعاتی باشد که در یک کلاس حضوری انجام می‌شود.

دلیل اینکه آموزش ترکیبی یکی محبوب‌ترین روش‌های آموزشی جهان است، این است که اگر به خوبی اجرا شود می‌تواند بهترین جنبه‌های آموزش حضوری و آموزش آنلاین را با هم ترکیب کند. این امر باعث می‌شود تا دانش‌آموزان با توجه به شرایط، نوع آموزش خود را انتخاب کنند و از ابزارهای کمک‌آموزشی بهره برده و آموزش را به شکلی راحت‌تر و در دسترس‌تر دریافت کنند.

تفاوت آموزش ترکیبی و آموزش از راه دور

در مدل آموزش ترکیبی دانش‌آموزان می‌توانند بر اساس یک برنامه چرخشی چند روز در هفته به مدرسه بروند، با هم‌کلاسی‌هایشان وقت بگذرانند و با معلمانشان تعامل داشته‌باشند و هر زمانی که به شکل آنلاین در کلاس درس حاضر هستند نیز با سایر هم‌کلاسی‌ها و موضوعات درسی هماهنگ و هم‌گام خواهند‌بود.

اما یادگیری از راه دور کمی متفاوت‌تر است. این مدل شامل همه جنبه‌های یک مدرسه حضوری به جز رفتن به محل مدرسه است. در این مدل همه دانش‌آموزان و حتی معلمان در خانه هستند و کلاس‌ها از طریق نرم‌افزارهای ارتباطات آنلاین و ابزارهای ویدیوکنفرانس انجام می‌شود.

انواع روش‌های آموزش ترکیبی

همانطور که در بخش اول این مقاله اشاره شد آموزش ترکیبی را می‌توان به دو شکل متفاوت انجام داد.
در مدل اول که با نام «آموزش مرکب» هم شناخته می‌شود، بخشی از دروس آموزشی به شکل حضوری و بخش دیگری از آن به شکل آنلاین برگزار میگردد. مثلا دروسی که نیاز به حل تمرین یا تمرکز بالاتری دارد به شکل حضوری و دروس تئوری به شکل آنلاین برگزار می‌شود. همچنین از این روش می‌توان برای آموزش در کلاس‌های فوق‌برنامه و آموزش‌های موضوعات غیردرسی بهره برد. به طور کلی می‌توان گفت که در این نوع آموزش از ابزارهای ارتباطات آنلاین به عنوان مکمل آموزش حضوری بهره خواهیم‌برد.

گاهی چالش‌های دنیای امروز مثل آلودگی هوا، ترافیک، وضعیت آب و هوا و… که ممکن است آموزش حضوری را به تعطیلی بکشاند، در این مدل آموزشی قابل حل خواهند بود.

در مدل دوم آموزش ترکیبی بخشی از دانش‌آموزان یا اساتید به شکل حضوری در کلاس حاضر می‌شوند و بخش دیگر آن‌ها به شکل آنلاین و همزمان و از مکانی دیگر در کلاس درس حضور می‌یابند. از این روش آموزشی می‌توان برای بهره‌گیری از اساتید و دانش‌آموزانی که امکان شرکت به شکل حضوری در کلاس درس را ندارند، استفاده کرد. همچنین اگر شرایط پذیرش حضوری برای همه متقاضیان شرکت در دوره‌ یا درسی خاص وجود نداشته باشد، با فراهم کردن شرایط حضور همزمان در کلاس به شکل آنلاین برای بخشی از متقاضیان، این چالش رفع خواهدشد.

آموزش ترکیبی زمان‌بندی منعطف‌تری را به وجود آورده و باعث می‌شود شکاف آموزشی بین دانش‌آموزان به حداقل برسد و کمک می‌کند تا ابزارهای آموزشی مناسب به صورت یکسان در اختیار هر دو دسته دانش‌آموزان حضوری و دانش‌آموزان آنلاین قرار بگیرد.

چرا آموزش ترکیبی نوآورانه است؟

آموزش ترکیبی را می‌توان یک رویکرد جدید در سیستم آموزشی کشور در نظر گرفت. دانش‌آموزان و معلمان زیادی اعلام کرده‌اند که آن یک رویکرد آموزشی موفق است.
از دلایل موفقیت این رویکرد آموزشی می‌توان به انعطاف‌پذیری بالای آن اشاره کرد که در آن دانش‌آموزان در کنار شرایط تعامل با دوستان و معاشرت با آن‌ها، امکان حضور در منزل را نیز دارند.
بسیاری از دانش‌آموزان اذعان کرده‌اند که بهره بیشتری از آموزش ترکیبی به نسبت آموزش غیرحضوری می‌برند و به همین دلیل است که ترکیب مزایای «آموزش حضوری» و «آموزش آنلاین» جنبه نوآورانه آموزش ترکیبی به حساب می‌آید.

مزیت مهم دیگر آموزش ترکیبی امکان دریافت آموزش با کیفیت بالا را برای افراد مختلف آسان می‌کند و آموزش‌ها برای افراد از مکان‌های مختلف قابلیت دسترسی بیشتری دارند.

همچنین این رویکرد آموزشی ملزم به بهره‌گیری از نرم‌افزار و سخت افزار مورد نیازی مانند کامپیوتر، وبکم، تخته‌هوشمند و … است که لازمه آن یادگیری و به‌کارگیری تکنولوژی‌های جدید است که خود رویکردی نوآورانه‌ به حساب می‌آید.

آموزش ترکیبی چه مزایایی دارد؟

همانطور که قبلا اشاره شد آموزش ترکیبی بهترین جنبه‌های «آموزش حضوری» و «آموزش آنلاین» را در بر می‌گیرد و اگر به درستی انجام شود می‌تواند یک رویکرد آموزشی ارائه کند که هیچ یک از نواقص دو رویکرد «آموزش حضوری» و «آموزش آنلاین» را نداشته‌باشد. در اینجا به برخی از این مزایا اشاره می‌کنیم.

روشی انعطاف‌پذیر برای یادگیری آموزش:

رویکرد آموزش ترکیبی برنامه آموزشی انعطاف‌پذیری را فراهم‌ می‌کند که هرچیزی را که به این نوع آموزش مربوط باشد می‌توان با نیازهای خاص یک درس یا کلاس تطبیق دهد. معلمان نیز می‌توانند حالت‌های مختلف تدریس و تعامل دانش‌آموزان با یکدیگر و موضوعات درسی ارائه شده را انتخاب کنند.
افزایش دسترسی:
در سالیان گذشته بحث داشتن دسترسی به آموزش، یک موضوع مهم بوده‌است. بسیاری از دانش‌آموزان نمی‌توانند به آموزشی با کیفیت دسترسی داشته باشند، دلایل زیادی مثل بعد مسافت، مشکلات و معلولیت‌های جسمی یا عدم وجود همراه برای کودکان خردسال از علل این عدم دسترسی به آموزش است. این موضوعات برای معلمان و اساتید نیز کاملا صادق بوده و ممکن است هر یک از این دلایل امکان انتقال دانش به سایرین را از بین ببرد. آموزش ترکیبی راهکاری مناسب برای حل چالش‌های موجود برای دسترسی به آموزشی با کیفیت است.

افزایش توانایی خود مراقبتی دانش‌آموزان:

«آموزش آنلاین» آزادی‌های زیادی را برای دانش‌آموزان فراهم می‌کند. همانطور که روشن است دانش‌آموزان ملزم به رعایت قوانین و ساختارهای موجود در سیستم آموزشی مدرسه و کلاس خود، برنامه‌ریزی برای حضور به موقع در کلاس‌ها، استفاده از آموزش‌های ارائه شده و انجام تکالیف هستند. پایبندی به این موضوعات باعث افزایش توان خود مراقبتی در زمان عدم حضور فیزیکی معلم در بین دانش‌آموزان می‌شود.

استفاده بهینه از منابع:

آموزش ترکیبی یک راه خوب برای استفاده بهینه از منابع و کاهش هزینه‌ها است. در این رویکرد آموزشی بخش زیادی از زمانی که صرف رفت‌وآمد دانش‌آموزان و معلمان می‌شد دیگر به هدر نمی‌رود و می‌تواند صرف خانواده یا استراحت و یا فعالیت‌های فوق‌برنامه دانش‌آموزان شود.

همچنین هزینه‌های رفت و آمد، هزینه‌های اجاره و نگهداری مراکز آموزشی، هزینه پرسنل خدماتی و بسیاری از هزینه‌های دیگر کاسته شده و باعث افزایش حاشیه سود مدارس یا کاهش هزینه شهریه مدارس و در نتیجه امکان فراهم شدن تحصیل برای سایر اقشار کم درآمدتر بشود.

آموزش ترکیبی با کاهش رفت‌وآمدها سبب بهبود شرایط محیط‌زیستی نیز می‌گردد.

آموزش ترکیبی بهتر است یا آموزش سنتی؟

روش‌های آموزشی در طول سالیان دراز تغییرات بسیاری داشته‌اند و درآینده نیز تغییرات جدید اجتناب ناپذیر خواهندبود. ما سعی خواهیم‌کرد تا با توجه به شرایط موجود بهترین ساختار را برای هر زمانی کشف و پیاده‌سازی کنیم.

اما هیچ پاسخ قطعی درباره اینکه کدام روش آموزشی بهتر است وجود ندارد. هر دو روش «آموزش سنتی» و «آموزش ترکیبی» دارای مزایا و معایبی هستند. بهترین راه بررسی شرایط منطقه، زمان، هزینه‌ها، دانش‌آموزان و معلمان است و سپس نوبت تصمیم‌گیری درباره اینکه کدام رویکرد آموزشی مناسب‌تر خواهدبود.

در هر صورت آموزش ترکیبی برای آن‌دسته از دانش‌آموزانی که دسترسی به ابزارهای مناسب برای این رویکرد آموزشی ندارند مناسب نیست. اگر دانش‌آموزی گوشی همراه نداشته‌باشد و یا به دلیل معلولیت نتواند از تبلت یا رایانه استفاده کند ممکن است رفتن به کلاس حضوری برای او بهتر باشد.

امروزه ما با مشکلات ترافیک، آلودگی هوا، همه‌گیری کرونا و هزینه‌های سرسام‌آور حمل‌و‌نقل و نگهداری مراکز آموزشی روبرو هستیم که باعث می‌شود ما آموزش ترکیبی را یک جایگزین مناسب برای آموزش سنتی در نظر بگیریم.